Τα περισσότερα σπίτια στις μέρες μας διαθέτουν τζάκι, το όποιο λόγω και της οικονομικής κρίσης, έπαψε να είναι απλά μέρος της διακόσμησης του σπιτιού αλλά είναι ίσως και η βασική πηγή θέρμανσης. Υπάρχουν ακόμα και τα σπίτια εκείνα που έχουν επιλέξει τη θέρμανση με τον κλασικό, υγιεινό τρόπο του καυσόξυλου σε σόμπα, λέβητα ή και μασίνα.
Η ζεστασιά και θαλπωρή τους όμως, δεν είναι εξασφαλισμένα αν δεν επιλέξουμε και το σωστό καύσιμο, το σωστό και κατάλληλο για κάθε μέσο και απαίτηση καυσόξυλο. Όλα τα καυσόξυλα δεν είναι ίδια, το κάθε είδος έχει τις δικές του ιδιότητες. Δεν όλα κατάλληλα για το τζάκι όπως δεν είναι όλα κατάλληλα για το λέβητα ή τη σόμπα.
Άλλα είδη από καυσόξυλα είναι κατάλληλα για «προσάναμμα» και άλλα είδη από καυσόξυλα είναι κατάλληλα για την «κυρίως καύση» που θέλουμε να κρατήσει για πολλές πολλές ώρες! Το μέγεθος του κομμένου ξύλου, ο τρόπος κοπής, η υγρασία, ο τόπος και τρόπος αποθήκευσης, το είδος του δένδρου παίζουν πολύ μεγάλο ρόλο στην ποιότητα του καυσόξυλου και στην θερμαντική απόδοση που αυτό θα δώσει.
Ποια είναι τα πιο κατάλληλα είδη από ξύλα για τζάκι;
Ανάλογα με το μέγεθος των χώρων που θέλουμε να ζεστάνουμε, θα πρέπει να διαλέξουμε και τα ανάλογα καυσόξυλα. Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε ως προσάναμμα ή στα αρχικά στάδια της καύσης καυσόξυλα «μαλακής ξυλείας», δηλ. κωνοφόρα, όπως πεύκο, έλατο ή ερυθρελάτη που «αρπάζουν» πολύ εύκολα και δίνουν γρήγορα μεγαλύτερη φλόγα. Αυτά τα καυσόξυλα όμως έχουν το μειονέκτημα ότι μπορεί να «σκάνε» και ίσως δεν είναι τόσο λειτουργικά ως ξύλα για τζάκι. Γι αυτό συνήθως προτιμάμε πιο κατάλληλα υλικά, δηλαδή χαρτιά ή λεπτά κλαδιά που τοποθετούνται ανάμεσα στα ξύλα για την έναρξη της καύσης ή και «πλακέτες προσανάμματος» που διατίθενται στο εμπόριο και μετά στην κυρίως καύση από τα καυσόξυλα χρησιμοποιούμε «σκληρά ξύλα για τζάκι», δηλ. πλατύφυλλα, όπως δρύες, οξιά, ελιά κ.α. που έχουν μεγάλο βάρος, είναι πυκνά και καίγονται με ήρεμη και μακριά φλόγα γεγονός που τα καθιστά ιδανικά καυσόξυλα μιας και τα βρίσκεις πολύ εύκολα.
Γενικά, ξύλα για τζάκι με μικρή πυκνότητα, επειδή διαθέτουν μεγάλο ποσοστό κενών χώρων (άρα και περισσότερο οξυγόνο), καίγονται πολύ ευκολότερα από άλλα ξύλα για τζάκι μεγάλης πυκνότητας άρα αυτά τα καυσόξυλα παράγουν μεγαλύτερη θερμότητα από άλλα ξύλα για τζάκι,γεγονός που τα κάνει ιδιαίτερα δημοφιλή καυσόξυλα τους πολύ κρύους μήνες του χειμώνα Σ αυτό βοηθά και η παρουσία της εξαιρετικά εύφλεκτης «ρητίνης» (ρετσινιού) που κάνει τα καυσόξυλα να έχουν μεγάλη θερμαντική αξία. Γι αυτό ορισμένοι χρησιμοποιούν «δαδοποιημενο ξύλο» (δαδί), δηλ. ξύλο με υπέρμετρα υψηλή συγκέντρωση ρετσινιού, ως προσάναμμα.
Ποια είδη από καυσόξυλα «σκάνε» και τι πρέπει να κάνουμε;
Σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί τα καυσόξυλα να «σκάνε», δηλ. να προκαλούν ένα δυνατό κρότο και κομμάτια να πετάγονται προς όλες τις κατευθύνσεις. Αυτό είναι επικίνδυνο και χρειάζεται προσοχή. Τα καυσόξυλα που «σκάνε» είναι κυρίως ορισμένα κωνοφόρα είδη εξαιτίας της δομής του ξύλου. Τέτοια είδη από καυσόξυλα, σύμφωνα με τη βιβλιογραφία, είναι είδη κέδρο, αρκέϋθου, λάρικας, ερυθρελάτης, καθώς και καστανιάς.
Γιατί όμως αυτά τα ξύλα για τζάκι «σκάνε»; Τα καυσόξυλα μπορεί να μην τελείως ξερά ή να έχουν «νοτίσει». Οπότε, όταν αυξάνεται η θερμοκρασία, η υγρασία που περιέχουν τα καυσόξυλα μετατρέπεται σε «αέρια» που δημιουργούνται στο εσωτερικό του κατά τη διάρκεια της καύσης. Τα αέρια δεν μπορούν να διαφύγουν από τα καυσόξυλα και προκαλούν έτσι αυτές τις «εκρήξεις» που συνοδεύονται από το χαρακτηριστικό τρίξιμο. Ρόλο στο φαινόμενο παίζουν και τα «βοθρία», οι οπές επικοινωνίας δηλ. των κυττάρων που υπάρχουν στα καυσόξυλα, που μπορεί να είναι φραγμένες και να εγκλωβίζουν εύκολα τα αέρια. Μπορεί ακόμα, σε είδη κέδρου, να υπάρχουν «εκρήξεις» από την υπερθέρμανση ορισμένων πτητικών εκχυλισμάτων που περιέχουν, ενώ σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή ίσως και να προκαλούνται «εκρήξεις» της παραγόμενης αέριας αιθανόλης μέσα στα καιόμενα καυσόξυλα.
Πώς μπορούμε να έχουμε καλύτερη απόδοση στο τζάκι μας;
Το ίδιο το τζάκι και η κατασκευή του είναι το πρώτο ζητούμενο. Το τζάκι αποτελεί από μόνο του μια ιδιαίτερη κατασκευή στο σπίτι που δεν πρέπει να είναι απλά “όμορφο“, πρέπει να είναι καλοσχεδιασμένη, ώστε «να τραβά καλά», όπως συνηθίζεται να λέμε, ανεξάρτητα από το μέγεθος της φωτιάς και να διαχειρίζεται με τον καλλίτερο τρόπο την παραγόμενη από την καύση ενέργεια, ο τύπος της εστίας δηλαδή.
Το πόσο καλά τραβάει το τζάκι επηρεάζεται κι από την επιφάνεια που καταλαμβάνει η φωτιά και τα καυσόξυλα μέσα στην εστία. Είναι χρήσιμο, τις πρώτες φορές που θα λειτουργήσουμε το τζάκι να ελέγξουμε πόσο εκτεταμένη φωτιά μπορεί να ικανοποιήσει χωρίς αυτό να καπνίζει και τι είδος απο καυσόξυλα πρέπει να επιλέξουμε.
Η ποσότητα της θερμικής ενέργειας που δίνει ένα τζάκι εξαρτάται σημαντικά από τα καυσόξυλα αλλά και από την εστία που μπορεί να είναι χτιστή με πυρότουβλα (απόδοση 10-15%), προκατασκευασμένη με μαντέμι (απόδοση 15-25%) ή ενεργειακή (απόδοση ως και 85%). Ρόλο παίζει και η επιλογή της πόρτας του τζακιού που πρέπει να είναι άριστης ποιότητας για να απομονώνει τον αέρα. Επιπρόσθετα, ρόλο παίζει και ο τρόπος πού θα τοποθετηθούν τα ξύλα στην εστία. Δεν πρέπει τα καυσόξυλα να είναι στριμωγμένα μεταξύ τους για να μπορεί να κυκλοφορεί ο αέρας ανάμεσά τους και να τα τροφοδοτεί με το απαραίτητο για την καύση οξυγόνο.
Πώς μπορούμε να έχουμε καλύτερη απόδοση στο τζάκι μας;
Τα καυσόξυλά μας είναι ελληνικής προέλευσης. Αποθηκεύονται σε χώρους ανοιχτούς ή στεγασμένους κατά την εαρινή περίοδο και σε κλειστούς κατά την χειμερινή περίοδο, ώστε να είναι ξερά ακόμη και τους δύσκολους χειμερινούς μήνες.
Είναι ξύλα δρυός, οξυάς και ελάτης. Ειδικά τα καυσόξυλα ελάτης είναι τα καλύτερα για τους καυστήρες και τα ενεργειακά τζάκια (κλειστού τύπου). Για το εύκολο άναμμα των καυσοξύλων υπάρχουν απλά προσανάμματα, από πολύ ξερή οξυά, καθώς και δαδί πεύκου.
